شیرین کردن آب دریا چقدر می تواند مشکل کم آبی را در کشور بر طرف کند؟ - ارانیوز

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، احتیاج به آب شیرین یک احتیاج اساسی برای بقاست و بخش عمده ای از سطح سیاره زمین (بیش از 1 . 5 میلیون کیلومتر مکعب) را آب فرا گرفته است که نزدیک به 97 درصد این آب ها شور و غیر قابل نوشیدن هستند و 3 درصد باقی مانده به صورت یخ زده و غیر قابل مصرف در قطب ها و بر فراز قله کوه ها وجود دارد .

طبق مطالعات انجام شده هم اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان با کمبود منابع آب شیرین روبرو هستند و پیش بینی می گردد تا سال 2030 ، این مقدار به بیش از ٪ 60 برسد؛ تغییر در سبک زندگی مردم، رشد سریع جمعیت جهان، افزایش فعالیت های صنعتی و افزایش آلاینده ه از دلایل آلوده کردن آب شیرین در جهان است .

کشور ایران با در بر داشتن یک درصد جمعیت جهان تنها حدود 0.36 درصد از آب شیرین قابل استفاده را در اختیار دارد که طبق تخمین های به عمل آمده حدود 130 میلیارد مترمکعب آب است که حدود 70 درصد آن برداشت شده و حداکثر تا 85 درصد قابل برداشت است .

منابع آب شیرین در کره زمین با سرعتی حدود 200 میلیارد مترمکعب بر روز در حال مصرف است؛ از این ارقام می توان نتیجه گرفت که نزدیک به یک پنجم جمعیت جهان با کمبود یا نبود آب آشامیدنی مطلوب روبرو هستند از همین رو یکی از گزینه های مطرح برای مقابله با بحران کم آبی، شیرین کردن آب دریا ها و نمک زدایی از آنهاست .

هم چنین از دلایل بروز 80 درصد بیماری ها می توان به استفاده از آب ناسالم اشاره نمود که یک سوم آمار مرگ ومیر در کشور های درحال توسعه به دلیل عدم دسترسی به منابع آب شیرین سالم و کافی اتفاق می افتد .

صرفه جویی در مصرف آب و اقداماتی مانند کاهش تلفات انتقال می تواند راه چاره مناسبی برای کاهش مصرف آب باشد، اما با توجه به رشد روز افزون جمعیت در کشور ما کافی نیست .

آمار نهاد های بین المللی نظیر بانک جهانی نشان می دهد که حدود 60 درصد از شیرین سازی آب دریا در جهان متعلق به منطقه خاورمیانه است، اما از این 60 درصد هم فقط 2 درصد سهم ایران است و بخش اعظمی از این ظرفیت ها به کشور هایی نظیرعربستان سعودی، امارات متحده عربی و کویت تعلق دارد .

باید توجه داشت که کشور ما طبق دسته بندی اقلیمی جزو مناطق خشک محسوب می گردد؛ همچنین مدیریت و برنامه ریزی های اشتباه در سال های اخیر موجب خشک شدن آب دریاچه ها و صدمه به کشاورزی شده است .

کاهش بارندگی در کشور، خشک شدن چشمه ها و سفره های زیر زمینی و شور شدن آب های زیر زمینی تهدیدی جدی برای زندگی روزمره انسان است به همین دلیل دریا ها پایدارترین منابع آب محسوب می شوند .

حال این مسئله مطرح می گردد که شیرین کردن آب دریا ها چه مزایایی دارد که با وجود هزینه های گزاف و سنگین در کشور های حاشیه خلیج فارس باز هم مورد استفاده قرار می گیرد؛ شیرین سازی به معنای استخراج آب شیرین از آب دریا و آب های لب شور است .

در سال های اخیر در ایران پیشنهاد ها جدی برای تامین آب بعضی استان های مرکزی و شرقی به وسیله شیرین سازی و انتقال آب دریا از شمال یا جنوب کشور مطرح شده است .

ولی نکته اساسی این است که تلفیق طرح های فراوری آب شیرین در سواحل دریا به وسیله نمک زدائی و انتقال آن به مناطق مرکزی در مقیاس بزرگ، چقدر می تواند مشکل کم آبی را در کشور رفع کند .

معایب شیرین سازی آب دریا چیست؟

از مزایای شیرین کردنآب دریا ها می توان به تامین احتیاج انسان به آب، نامتناهی بودن آب شور دریا ها اشاره نمود؛ هم چنین شیرین کردن آب دریا ها با وجود هزینه های زیاد موجب حفظ آب شیرین در کره زمین می گردد که این موضوع بسیار حائز اهمیت است. شیرین کردن آب دریا ها علاوه بر هزینه های گزاف معایبی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت .

دستگاه های آب شیرین کن می توانند در زمان تصفیه آب هزینه معقولی داشته باشند؛ اما ساخت و راه اندازی آن ها در بعضی موارد برای دولت ها و ملت ها توجیه اقتصادی ندارد. هم چنین شورابه ناشی از تصفیه آب دریا سبب بروز مسائل زیست محیطی می گردد؛ برای تصفیه آب شور باید آب شیرین از نمک و مواد معدنی جدا گردد و این فرآیند موجب فراوری شورابه می گردد .

ورود این شورابه به هر زیست بومی (چه در محیط آبی و چه در خشکی) اثرات مخرب بسیاری روی جانداران حاضر در آن محیط گذاشته و تعادل را در آن زیست بوم بر هم می زند و حتی می تواند باعث مرگ مرگ بسیاری از جانداران زیست بوم گردد .

روش های حرارتی، غشایی و هیبریدی سه روش متداول شیرین سازی آب در جهان هستند؛ با توجه به وجود نیروگاه های متعدد برق و سواحل طولانی در مناطق جنوبی کشور و مزایای روش هیبریدی، گزینه بهینه برای فراوری آب شیرین در این مناطق استفاده از روش های هیبریدی است .

در سال های اخیر عربستان سعودی حتی برای تأمین آب مصرفی کشاورزی به سمت تصفیه و نمک زدایی آب دریا رفت، اما گران بودن این آب باعث شد که کشاورزی با این آب مقرون به صرفه نباشد و این طرح پیروز نگردد .

چندی پیش مدیر کل برنامه ریزی دفتر کلان آب و آبفای وزارت نیرو در این باره گفت: سهم ایران از نمک زدایی آب دریا در خلیج فارس، دریای عمان و شمال آفریقا تنها 2 درصد است و 98 درصد دیگر متعلق به کشور های منطقه است .

فریبا گلریزان، مدیرکل دفتر تجهیز منابع اقتصادی و توسعه مشارکت آب و فاضلاب کشور در مورد شیرین کردن آب دریا اظهار کرد: رشد جمعیت در بیشتر کشورها با رشد کشاورزی، صنعت و شهر نشینی برای ایجاد رفاه جامعه همراه است؛ کشور ما هم با روند نرخ رشد جمعیت و با در نظر دریافت حداقل آب مورد احتیاج خام سرانه برای توسعه همه جانبه پایدار ضروریست که از منابع آب شور خلیج فارس و دریای خزر و منابع آب های سطحی و زیرزمینی لب شور کشور با استفاده از تکنولوژی های نمک زدایی برای تأمین آب لازم بهره گیری گردد .

او ادامه داد: از سویی آب آشامیدنی، آبی است که ویژگی های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و رادیواکتیو آن باید در حدی باشد که مصرف آن جهت آشامیدن، عارضه سوئی در کوتاه مدت یا دراز مدت، برای سلامت انسان، ایجاد نکند؛ از این رو وزارت نیرو در بخش آب و فاضلاب بر آن است تا با توسعه تحقیقات کاربردی و فناوری پیشرفته به گونه ای عمل کند تا آحاد جامعه در حد استاندارد های ملی و بین المللی به آب شرب کافی و سالم و امکانات جمع آوری، انتقال و تصفیه بهداشتی فاضلاب دسترسی داشته باشند.

نقش آبهای لب شور در پایداری تأمین آب نواحی جنوبی ، تضمین خرید آب استحصالی و پساب تصفیه شده

این مقام مسئول اعلام کرد : استفاده از سیستم های آب شیرین کن بعنوان فرآیندی که از منبع مطمئن و پایداری مثل دریا بهره مند هستند به عنوان یک گزینه مناسب جهت تامین آب شرب نواحی جنوبی کشور قابل آنالیز بوده و در شرایط فعلی که تغییرات اقلیمی، مشکل کم آبی را تشدید کرده است میتوانند به عنوان راه چاره مناسب تامین آب مورد توجه و برنامه ریزی قرار گیرند ؛ استفاده از آبهای لب شور نظیر رودخانه ها و منابع زیرزمینی در نواحی جنوبی کشور نقش فراوانی در پایداری تأمین آب این مناطق دارد .

گلریزان ادامه داد: به همین منظور قوانین و مقررات مورد احتیاج طی چند سال گذشته به نحو مطلوبی تنظیم و ابلاغ شده است؛ از این رو بر اساس ماده 142 قانون برنامه پنجم توسعه به وزارت نیرو اجازه داده شد تا خرید آب استحصالی و پساب تصفیه شده از سرمایه گذاران اعم از خارجی یا داخلی را تضمین کند؛ از این رو به همین منظور اجرای طرح های مشارکت بخش غیردولتی، شورای اقتصاد در جلسه مورخ 1396، 12، 21 درخواست شماره 100، 20، 53679، 95 مورخ 1395، 12، 25 وزارت نیرو در مورد دستورالعمل ماده ( 20) قانون الحاق بعضی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات اقتصادی دولت ( 2) را به استناد ماده ( 20) قانون مذکور، طی نامه شماره 1810378 در تاریخ 1396، 12، 28 مورد تصویب قرار داد .

او هم چنین گفت: براین اساس دستورالعمل اجرایی ماده 20 نیز در اسفند ماه سال گذشته ابلاغ شد که طبق این دستور العمل بعضی از مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات اقتصادی دولت ( 2) ، به وزارت نیرو و شرکت های تابع اجازه داده می گردد، خرید آب استحصالی و پساب تصفیه شده از سرمایه گذاران اعم از داخلی و خارجی، آب مازاد ناشی از صرفه جویی حقابه داران در بخش های مصرف و هزینه های انتقال آب توسط بخش غیردولتی را حسب مورد با قیمت توافقی یا با پرداخت یارانه براساس دستورالعمل مصوب شورای اقتصاد تضمین نمایند .

85طرح آب شیرین کن به وسیله سرمایه گذاری بخش غیر دولتی

گلریزان اعلام کرد: پروژه های آب شیرین کن در قالب قراردادی BOO احداث، به مالکیت سرمایه گذار در آمده و مورد بهره برداری قرار می گیرند؛ هم اکنون از سال 1385 تاکنون حدود 85 طرح آب شیرین کن به وسیله سرمایه گذاری بخش غیر دولتی در قالب قراردادی BOO با مبلغ سرمایه گذاری حدود 17 هزار و 200 میلیارد ریال و با ظرفیت حدود 474 هزار مترمکعب در شبانه روز در استان های یزد، البرز، ایلام، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان، گلستان، مرکزی، هرمزگان، اصفهان، سمنان، مازندران، گیلان، قم، همدان و کاشان درحال ساخت، بهره برداری و اتمام هستند که اکثر آن ها برداشت از آب دریا و تعدادی برداشت از چاه هستند. همچنین چندین پروژه آب شیرین کن به وسیله سرمایه گذاری بخش غیر دولتی در قالب قراردادی BOO در استان های خوزستان، سیستان و بلوچستان و بوشهر در حال پیگیری و اقدام هستند که به زودی جهت عملیات اجرایی ابلاغ می گردد .

شرایط آب شهر های جنوبی کشور با حضور بخش خصوصی رو به بهبود است

مدیرکل دفتر تجهیز منابع اقتصادی و توسعه مشارکت آب و فاضلاب کشور تاکید نمود: در این جهت سرمایه گذاران مهمترین نقش را در بهبود وضعیت موجود بر عهده داشته اند به نحوی که در بسیاری از مناطق که همیشه مشکل تأمین آب وجود داشته از جمله جزایر و شهر های جنوبی کشور با حضور بخش خصوصی هم اکنون آب با کیفیت و پایدار در اختیار دارند؛ امیداست با ایجاد بستر مناسب، تقویت و اعتماد متقابل بین 2 رکن اصلی مشارکت عمومی خصوصی یعنی سرمایه گذار و سرمایه پذیر روند حضور بخش خصوصی منسجم تر از گذشته تداوم بیابد .

هم چنین علی اکبری عضو کمیسیون کشاورزی آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: مهندسان مشاور با پیش بینی های دقیق به این نتیجه رسیدند که در سال 1378 حداقل 50 میلیون از جمعیت ایران باید در اطراف سواحل خلیج فارس مستقر شوند و با استفاده از شیرین سازی آب دریا بتوانند به آب شیرین دسترسی پیدا نمایند، ولی متاسفانه این طرح به دلیل نبود صنعت پیروز نبود .

او ادامه داد: احتیاج کشور ما به آب شیرین مسئله بسیار حیاتی است و ما باید برای حل این مسئله کوشش کنیم هم اکنون بیشتر تراکم جمعیت کشور در مرکز و شهر های کویری مستقر هستند و دولت ناچار است برای تامین آب از غرب کشور به سایر استان ها هزینه های زیادی را متقبل گردد .

اکبری اعلام کرد: در برنامه ششم توسعه دولت مکلف شد آب حداقل 30 درصد از شهر های حاشیه خلیج فارس را تامین کند و این کار مستلزم شیرین کردن آب دریاست که طی برنامه ریزی های دقیق باید به طور جدی مورد توجه قرار بگیرد .

این نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: کشور های خلیج فارس غالب احتیاج های آبی خود را از آب دریا تامین می نمایند و باید توجه داشت که در ایران این مسئله بسیار لازم است و در آینده می تواند مفید واقع گردد .

او درباره هزینه های شیرین کردن آب دریا گفت: در صورت نهایی شدن این طرح دولت باید هزینه های زیادی را پرداخت کند به طور مثال برای تامین آب بندرعباس آب شیرین باید از 250 تا 300 کیلومتری میناب منتقل گردد و به طبع این کار هزینه زیادی به همراه دارد .

اکبری در انتها اعلام کرد: 75 درصد آب کشور به وسیله آب های زیرزمینی تامین می شوند و این آب زیر زمینی روبه کاهش است. طبق قانون اولویت آب ناگزیریم از هر راهی که به صرفه و مفید است برای شیرین کردن آب مصرفی کشور استفاده کنیم؛ شیرین کردن آب دریا با وجود هزینه های زیاد و محدودیت های احتاقتصادی زیست محیطی بسیاربه صرفه است .

با آنالیز جوانب مختلف و نقاط قوت و ضعف تجهیزات تصفیه آب صنعتی مانند دستگاه های آب شیرین کن می توانیم به این نتیجه برسیم که درنهایت تصفیه آب دریا می تواند به سود ما باشد یا نه، ولی به نظر می رسد با وجود مسائل ذکر شده و کمبود آب شیرین بر روی کره زمین بهترین راه چاره شیرین کردن آب دریاهاست؛ همه ما برای ادامه حیات به آب سالم و بهداشتی احتیاج داریم و آب شیرین کن ها می توانند چنین آبی را برای ما فراوری نمایند .

هم چنین هم اکنون روزانه از مجموع 90 میلیون مترمکعب شیرین سازی آب دریا در جهان، حدود 22 میلیون مترمکعب شیرین سازی آب دریا در خلیج فارس انجام می گردد که سهم ایران از این مقدار تنها 200 هزار مترمکعب است .

منبع:باشگاه خبرنگاران

،