بیمه بیکاری حق تمامِ بی ثبات کاران - ارانیوز

به گزارش ایلنا، بیمه بیکاری یکی از بدیهی ترین و ابتدایی ترین حقوقِ هر کارگر بیمه شده است؛ ابتدا باید چتر بیمه تامین اجتماعی تا آن اندازه گسترده گردد که حدود ده میلیون کارگر غیررسمی و بیمه نشده در کشور نداشته باشیم (این آماری است که دو سال و چند ماه پیش، علی ربیعی، وزیر کار وقت در ارتباط با گستره وسیع اقتصاد غیررسمی در ایران طرح کرد) و بعد از آن باید چتر بیمه بیکاری تا حدی گسترده گردد که هر کارگرِ بیکارشده، یک ماه بعد از بیکار شدن بتواند از مقرری مکفی بیکاری بهره مند گردد.

هر کارگر چقدر به صندوق بیکاری واریز کرده است؟

فرض کنیم یک کارگر با ارزش پولی امروز، هر ماه سه میلیون تومان حقوق ماهانه داشته باشد؛ این کارگر هر ماه سه درصد از دریافتی خود یعنی حدود 90 هزار تومان را بابت بیمه بیکاری به حساب صندوق تامین اجتماعی واریز می نماید؛ بنابراین یک کارگر هر سال، دوازده تا 90 هزار تومان یا یک میلیون و 80 هزار تومان بابت بیمه بیکاری واریز می نماید و اگر این کارگر ده سال بعد از اشتغال بیکار شده باشد، در این ده سال، ده میلیون و 800 هزار تومان فقط بابت بیمه بیکاری به حساب صندوق بیکاری تامین اجتماعی واریز کرده است. چنین کارگری باید بتواند خیلی راحت از مقرری بیمه بیکاری بهره مند گردد چراکه پرداخت این مقرری قبل از هر چیز، از محل ذخایر انباشته سالیان خودش است؛ خود کارگر سالها بابت بیکاری ناخواسته مبلغی را در یک صندوق پس انداز کرده و لاجرم بعد از بیکار شدن باید بتواند از همین محل، ماهانه برداشت کند تا زندگی اش به مشکل برنخورد.

همه بی ثبات کارانِ تعدیل شده باید مقرری بیکاری بگیرند

اکنون نه تنها تاخیر طولانی در پرداخت مقرری بیکاری، بیکارشدگان در امسال و بعد از وقوع بحران کرونا را به ستوه آورده است (بیکارشدگانی هستند که در استانهای مختلف از میانه اردیبهشت ماه برای دریافت مقرری بیکاری ثبت نام کرده اند اما هنوز پرداخت مقرری به آنها برقرار نشده است) و این تاخیرها، چندصد هزار بیکارشده را در شرایط فقدان فرصت های شغلی جدید، دچار مسائل اساسی کرده است، بلکه گستره پوشش بیمه بیکاری نیز دچار کاستی های اساسی است؛ نه تنها باید کارگرانی که در تعبیر قانون بیمه بیکاری، متحملِ بیکاری غیرارادی و ناخواسته شده اند، بتوانند مقرری بیکاری بگیرند، بلکه همه بی ثبات کاران و افرادی که گاهاً به دلیل عدم تمدید قراردادهای شغلی، تعدیل می شوند نیز باید بتوانند از مقرری بیکاری استفاده کنند. گرچه امروزه در ادبیاتِ مقررات زدایی شده و در فضای موقتی سازی شده روابط کار، به اخراج ناشی از عدم تمدید قرارداد موقت، به جای اخراج ناخواسته، تعدیلِ ناشی از عدم احتیاج کارفرما می گویند، اما در کارگاه هایی که ماهیت کار در آنها مستمر و دائم است، نه تنها عقد قرارداد موقت براساس ماده هفت قانون کار غیرقانونی است، بلکه هر نوع تعدیلی، مصداق اخراج غیرقانونی است و کارگر اخراج شده، غیرارادی و ناخواسته بیکار شده است و لاجرم باید بتواند خیلی ساده مقرری بیکاری را یک ماه بعد از بیکار شدن دریافت کند.

قانون چه می گوید؟

ماده یک قانون بیمه بیکاری می گوید:

کلیه مشمولین قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار و کار کشاورزی هستند مشمول مقررات این قانون می باشند.

تبصره - گروه های زیر از شمول مقررات این قانون مستثنی هستند:

1 - بازنشستگان و از کار افتادگان کلی.

2 - صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری.

3 - اتباع خارجی.

اما ماده 2 همین قانون، شرایط دریافت مقرری بیکاری را مشخص کرده است؛ این ماده قانونی می گوید:

بیکار از نظر این قانون بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد.

تبصره 1 - بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار مالی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذی ربط و تأیید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند نیز مشمول مقررات این قانون خواهند بود.

تبصره 2 - بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش سوزی و … بیکار می شوند با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل، از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد.

البته دریافت بیمه بیکاری، علاوه بر بیکارشدنِ غیرارادی شروط و شرایطی هم دارد که در ماده 6 قانون تامین اجتماعی آمده است:

بیمه شدگان بیکار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را خواهند داشت:

الف - بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل 6 ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره 2 ماده 2 این قانون از شمول این بند مستثنی می باشند.

ب - بیمه شده مکلف است ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد. مراجعه پس از سی روز با عذر موجه و با تشخیص هیأت حل اختلاف تا سه ماه امکان پذیر خواهد بود.

ج - بیمه شده بیکار مکلف است در دوره های کار آموزی و سوادآموزی که توسط واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی و یا سایر واحدهای ذی ربط با تأیید وزارت کار و امور اجتماعی مشخص می گردد شرکت کرده و هر دو ماه یک بار گواهی لازم در این مورد را به شعب تأمین اجتماعی تسلیم نماید.

اخراج در کارهای مستمر غیرقانونی است و باید کارگر مقرری بیکاری بگیرد

بنابراین با این تعریف، همه آنهایی که به دلیل عدم تمدید قرارداد در یک کارگاه با ماهیت کار مستمر مثلاً یک کارگاه تولیدی لباس یا صنایع فولاد یا مثلاً یک دفتر خدمات بیمه، بیکار می شوند و کارگاه همچنان پابرجاست و کارگران در آن مشغول به کار هستند، باید بتوانند از مقرری بیکاری بهره مند شوند.

حسین حبیبی (عضو هیات مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور) در این رابطه می گوید: بیکاری ناشی از اتمام قرارداد موقت در کارهای با ماهیت مستمر، هدیه تمام نشدنیِ دستورالعمل 35723 وزارت کار و دادنامه 179 هیات عمومی دیوان عدالت اداری به کارفرمایان بخش خصوصی و دولتی است که کارگران را راحت بتوانند اخراج کنند؛ این نوع بیکاری از مصادیق بیکاری بدون میل واراده است و بیکارشدگان براساس قانون، مشمول دریافت مقرری بیکاری هستند.

او به نکته دیگری نیز اشاره می نماید؛ اینکه نداشتن قرارداد مکتوب در کارهای با ماهیت مستمر به معنای قرارداد دائم است و کارفرما حق اخراج به بهانه تعدیل و عدم احتیاج را ندارد.

حبیبی تاکید می نماید: کارگری که مدتی بدون قرارداد به کارش ادامه داده و کارفرما اقدام به بیکارسازی (اخراج) وی بنماید، ضمن اینکه بیکاری وی بدون میل واراده محسوب شده و مشمول بیمه بیکاری است، مراجع حل اختلاف نیز باید قرارداد کارگر بیکار شده که بدون میل واراده بوده را دائم تلقی کرده و رای به بازگشت به کار وفق ماده 165 قانون کار بدهند. یعنی این کارگر باید خیلی سریع بازگشت به کار گردد و در این بازه فترت نیز مقرری بیکاری بگیرد.

این فعال کارگری به موارد دیگری نیز اشاره می نماید: اخراج، بیکاری بدون میل واراده است لذا مشمول دریافت بیمه بیکاری می گردد، حتی اگر کارگر سنوات و سایر مزایای خود را دریافت و با کارفرما تسویه نماید، چراکه بیکاری علت و مقدم بر دریافت سنوات است. ضمناً، کارگری که دارای 6ماه سابقه در دو کارگاه باشد، حق دریافت بیمه بیکاری را دارد، چراکه پرداخت کننده بیمه بیکاری، سازمان تامین اجتماعی است؛ بنابراین داشتن 6 ماه یا یک سال سابقه در آخرین کارگاه که در تفاهم نامه مشترک ذکر شده فاقد وجاهت قانونی است؛ برای برخورداری از بیمه بیکاری، فقط 6 ماه بیمه پردازی کفایت می نماید!

براساس آخرین اطلاعات منتشر شده، حدود یک میلیون بیکارشده کرونا فقط توانسته اند سه ماه مقرری ناچیز بیکاری بگیرند که متوسط مبلغ آن یک میلیون تومان بوده است و سایر بیکارشدگان (بیکارشدگان عادی) در چند ماه گذشته پیروز به دریافت مقرری بیکاری نشده اند؛ کارگری که همواره حداقل حقوق را گرفته، با ارزش پول امروز در ده سال بیمه پردازی، ده میلیون و 800 هزار تومان به صندوق بیمه بیکاری، وجه نقد واریز کرده؛ آیا برخورداری آسان، سریع و عادلانه از مقرری بیکاری، حق بدیهی این کارگر نیست؟ آیا واریز سه درصد از حقوق ماهانه هر کارگر به صندوق بیکاری، برای چنین روزهای سختی نیست؛ روزهای سختی که کارفرمایانِ بسیاری، درهای کارگاه ها را تخته می کنند یا به بهانه عدم احتیاج، کارگران را بعد از پایان قراردادهای موقت سه ماهه، مجبور به خانه نشینی می کنند؟!