جداسازی آب شرب از بهداشتی جدی می گردد - ارانیوز

به گزارش خبرنگاران به نقل از روزنامه خبرنگاران، از آنجا که آب به صورت یارانه ای محاسبه می شود خانه های بزرگتر و کسانی که مصرف بیشتری دارند از این یارانه بهره بیشتری خواهند برد در حالی که در کشور هایی که آب را مدیریت کردند این یارانه برای پر مصرف ها حذف شده و یارانه کم مصرف ها بیشتر است.

در این باره سوالاتی مطرح می شود که باید به آن پاسخ داده شود. چرا با وجود هشدار بحران آب اقدامات جدی در این زمینه انجام نمی شود. اغلب مصرف آب در کدام بخش است و این که اصلاحات از کدام بخش باید آغاز شود. در کشور های پیشرفته آب بهداشتی از شرب جدا شده و آیا این پروژه در ایران اجرایی خواهد شد یا خیر.

یوسف رضاپور، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران معتقد است آب، سه مرحله استاندارد، تنش و بحرانی دارد و ایران در مرحله بحرانی قرار گرفته است. ضمن این که 90درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود و 8درصد در بخش شرب و بهداشت و 2درصد متعلق به صنعت است که در بخش کشاورزی، روش های سنتی باید کنار گذاشته شود تا از مرحله بحران عبور کنیم.

چندین دهه است گفته می شود مشکل کم آبی در کشور وجود دارد، اما هنوز برطرف نشده است. به نظر شما مشکل اصلی به فرهنگسازی برمی شود یا در بخش اجرا ایراد وجود دارد؟

قبل از این که به شرح اصلاح الگوی مصرف بپردازم، باید در خصوص پدیده شکل گیری آن اشاره کنم. آب های سطحی مانند رودخانه ها و آب های زیرزمینی مانند چشمه ها، چاه ها و قنوات، آب مورد احتیاج کشور را تشکیل می دهند. ایده آل ترین شکل مصرف آب در کشور این است که 20 درصد منابع را به مصرف برسانیم و 80 درصد آن، در محیط های پذیرنده آب باقی بماند.

اما تقریبا هیچ کشوری این درصد را رعایت نمی نماید و این هم به رشد جمعیت، صنعت و امنیت غذایی بازمی شود. اگر تا 40 درصد منابع آبی مصرف شود، مسئله ای ایجاد نمی شود و پایداری سرزمین برقرار است. اما از 40 تا 60 درصد وارد مرحله تنش آبی خواهیم شد. از 60 درصد بالاتر هم به مرحله بحران آب می رسیم و در ایران حدود 86/7 درصد منابع آبی مصرف می شود.

بعد از ایران، کشور مصر است که بیشترین مصرف آب را دارد و 53 درصد منابع خود را صرف می نماید. پاکستان، افغانستان و دیگر کشور های همسایه هم حدود 45 درصد از منابع آبی خود را مصرف می نمایند و کشور های پیشرفته که آب زیادی در اختیار دارند هم زیر 40 درصد مصرف شان ثبت شده است. در ایران 90 درصد مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی، 8درصد شرب و بهداشت و 2 درصد صنعت است.

اگر بخواهیم از مرحله بحران آب خارج شویم، باید حداقل 26 درصد از مصرف آب را کم کنیم که این اتفاق باید در بخش کشاورزی بیفتد.

در تهران شرایط آب چقدر بحرانی است؟

با توجه به رشد جمعیت در استان تهران، براساس سرشماری سال 95، 3/13 میلیون نفر در مرکز زندگی می نمایند و اگر مهاجرین و جمعیت فعال که از شهر های دیگر به تهران می آیند را هم حساب کنیم، به عدد 16 میلیون نفر می رسیم. براساس پیش بینی های اجرا شده، این جمعیت تا یک دهه آینده به 20 میلیون نفر می رسد. علت افزایش جمعیت در مرکز هم اشتغال است که این موضوع احتیاجمند آب بیشتر است و پیغام مشخصی دارد که نباید در بخش کشاورزی با روش های فعلی توسعه داشته باشیم.

برای ساماندهی آب در بخش کشاورزی، با وزارت جهاد کشاورزی مذاکراتی انجام داده اید؟

ما ناچار هستیم به روش های نوین آبیاری در بخش کشاورزی رو بیاوریم. ضمن این که باید توجه داشت راندمان در بخش کشاورزی بسیار پایین است. طبق گزارشی که فائو داده، بازده ما 32 درصد است. اما کارشناسان معتقدند بالای 40 درصد هستیم. وزارت جهاد کشاورزی هم در این زمینه برنامه ریزی دارد و توسعه گلخانه ها را آغاز نموده است. البته بحث امنیت غذایی در میان است و باید بعضی محصولات کشت شود، هرچند پس از این مورد، باید مشوق هایی برای محصولات کم آب بر درنظر بگیرد. ما هر بار که از اصلاح الگوی مصرف سخن می گوییم، نشان می دهیم یک شیر آب باز است. در حالی که 90 درصد مصرف در بخش کشاورزی است. رفتار ما در شرایط ترسالی و خشکسالی در زمینه آب فرقی ندارد.

منظور از رفتار، دقیقا چیست؟

ما محصولات کشاورزی را به سختی فراوری می کنیم و کافی است نگاهی به دورریز غذای رستوران ها و خانه ها بیندازید، متوجه خواهید شد که چقدر آب هدر می رود. متاسفانه فرهنگ غلطی اجرا می شود که اگر یک نفر دوسوم غذای خود را میل نکند، باکلاس است و این موضوع احتیاج به فرهنگ سازی دارد.

برای فراوری هر یک کیلو هندوانه، فائو می گوید 500 لیتر و کارشناسان جهاد کشاورزی می گویند 280 لیتر آب برآورد می شود. برای فراوری هر یک کیلو برنج 4000 لیتر، هر کیلو گوشت قرمز 15 هزار لیتر و هر کیلو گوشت سفید حدود 4000 لیتر آب مصرف می شود. محصولات آنقدر بی حساب و کتاب فراوری می شود که نمی توانیم به فکر صادرات آن ها به صورت انبوه باشیم.

وزارت جهاد کشاورزی باید احتیاج مصرف هر محصول را اعلام کند تا کشاورز بیش از احتیاج، فراوری نداشته باشد. ضمن این که انتقال محصول هم باید مورد آنالیز قرار گیرد. به جای این که برنج را از مازندران به بندرعباس ببریم، برای بندر عباس وارد کنیم و مازاد برنج مازندران صادر شود.

به نظر شما تحریم ها امکان اجرای چنین پروژه هایی را می دهد؟

مسئله ای در این زمینه نیست و تهاتر یکی از روش های دور زدن تحریم ها است. در چند سال گذشته شاهد بوده ایم که در هر دوره، یک محصول کشاورزی بسیار مقرون به صرفه و یک محصول بسیار گران است. به این علت که کشاورز از یک محصول تا جایی امکان دارد، فراوری می نماید. بدون این که بازار فروش آن را در نظر بگیرد. در حالی که اگر معقول فراوری شود؛ قیمت معقول تر خواهد بود و آب هم کمتر مصرف خواهد شد.

شرایط چاه های آب چطور است؟

دشت رفسنجان ابتدا حدود 35هزار هکتار پسته کاری می شد، ولی الان بالغ بر 300 هزار هکتار پسته فراوری می شود. در واقع هندوانه یا پسته به خارج از کشور صادر نمی شود بلکه آب صادر می شود. ضمن اینکه اکنون در عمق 450 متری هنوز آب وجود ندارد.

در شهر دماوند هم سالانه دو متر و 40 سانتی متر منابع آب زیرزمینی کم می شود. این در حالی است که اهالی آنجا درخواست حفر عمق بیشتری در چاه های خود داشتند و به آن ها گفتم طبیعت است که به شما نه می گوید. اگر در بخش کشاورزی 10 درصد منابع آبی کاسته شود، به همین اندازه در سایر بخش ها شاهد کاهش مصرف خواهیم بود.

در کشور های دیگر آب شرب از بهداشتی جدا شده است. آیا این پروژه در ایران هم اجرایی خواهد شد؟

بله، اکنون در پی جداسازی آب شرب از بهداشتی هستیم و 20 درصد هم اجرا شده است.

اکنون بیان می شود که بعضی ساکنین شهر تهران آبیاری فضای سبز و استخرشان را با آب شرب انجام می دهند که با جداسازی آب شرب از بخش بهداشت این موضوع حل خواهد شد. بعضی شهر ها وارد این پروژه شده اند و قرار است برای خانه های تازه تاسیس ابتدا اجرا شود و بعد توسعه یابد.

سرانه مصرف آب در ایران چقدر بالاتر از استاندارد جهانی است؟

سالانه 100 میلیارد متر مکعب، مصرف آب ایران است که 49 میلیارد متر مکعب آن، آب سطحی و 51 میلیارد متر مکعب هم آب زیرزمینی است. منابع آب قابل برنامه ریزی هم 116 میلیارد متر مکعب است. استاندارد سرانه مصرف در ایران حدود 150 لیتر است، اما سرانه تامین آب، 348 لیتر در شبانه روز ثبت می شود که دو برابر استاندارد جهانی است.

در بخش کشاورزی آب تقریبا رایگان است و حدود 3 درصد هزینه محصولات کشاورزی را تشکیل می دهد. هر هزار لیتر، 20 تومان. در بخش آب آشامیدنی به ازای هر هزار لیتر حدود 400 تومان، یعنی به ازای هر لیتر چهار ریال دریافت می شود. این در حالی است که هر بطری آب معدنی یک لیتری 3000 تومان قیمت دارد، یعنی هر 1000 لیتر آن سه میلیون تومان است، اما مردم اعتراضی ندارند.

قانون هدفمندی یارانه ها خیلی خوب بود و این مسائل خاتمه می یافت، اما به بدترین شکل ممکن در آن موقع اجرا شد. هدف این قانون تامین امنیت منابع انرژی بود، اما فقط بعد یارانه نقدی جدی گرفته شد که مسائل آن اکنون نمایان شده است.