تاریخچه چوخا، پوشش و لباس سنتی گرجستان! - ارانیوز

چوخا چیست؟

چوخا کتی پشمی است که معمولا به وسیله مردان پوشیده می گردد و در دو طرفش جایی برای قرار دادن فشنگ قرار گرفته است. چوخا تالاواری یا چوخا لباس سنتی مردم منطقه قفقاز و گرجستان است و به طور کلی شامل پیراهن، کلاه خزدار، کمربند چرمی، حمایل، خنجر و … تشکیل می گردد. جالب است بدانید که چوخا از واژه ای فارسی به معنای بالاپوش پارچه ای گرفته شده و در ایران خودمان هم لباس سنتی مردان و عشایر لر بختیاری چوقا نامیده می گردد که البته نباید با لباس سنتی گرجستان (چوخا) اشتباه گرفته گردد. اطلاعات دقیق در خصوص لباس سنتی گرجستان محدود است. اما چیزی که مسلم است این است که دوره های مختلف تاریخی، لایه های اجتماعی و افراد زیادی در شکل گیری این لباس نقش داشته اند. جنس پارچه و الیاف به کار رفته در چوخا، مدل مو و ریش مردان، فرم لباس و اکسسوری و لوازم جانبی که در لباس سنتی گرجستان استفاده می گردد همگی برگرفته از شرایط مالی و سبک زندگی فردی است که آن را می پوشد.

منطقه قدیم قفقاز

منطقه قفقاز منطقه ای کوهستانی بین دریای سیاه و دریای خزر است و امروزه کشورهای زیادی از جمله روسیه، گرجستان، آذربایجان و ارمنستان را شامل می گردد. کوهستان های قفقاز در همین منطقه قرار دارند و از دیرباز به عنوان مرز و حد فاصل آسیای غربی و اروپای شرقی به شمار می رفته است. اصطلاح مردمان قفقاز که گاهی در توصیف آداب و رسوم و لباس های سنتی استفاده می گردد در واقع طیف وسیعی از قومیت ها و گروه هایی (بیش از 50) را تشکیل می دهد که در سرتاسر منطقه قفقاز زندگی می نمایند.

لباس سنتی گرجستان

علیرغم تنوع قومیتی و فرهنگی در سرتاسر گرجستان، چوخا را به می توان به سه دسته و نوع تقسیم بندی کرد: کوهستانی، گرجی غربی و گرجی شرقی. هر یک از این لباس ها تفاوت هایی با یکدیگر دارند که برگرفته از آب و هوا و شرایط زندگی مردمان گرجی در زمان های دور است. در طراحی و انتخاب پارچه و تزیینات این لباس دقت و توجه زیادی به کار رفته است تا در نهایت به چوخا یا لباس سنتی گرجستان تبدیل بگردد. لباس مردان گرجی، عمدتا از یک بالاپوش به همراه کفش، کلاهی از جنس پوست گوسفند، کمربند نقره ای و یک غلاف شمشیر تشکیل می گردد. این لباس حداقل از قرن 9 میلادی و تا دهه 1920 و زمان حمله ارتش سرخ شوروی به گرجستان به طور متداول و رایج استفاده می گردد و لباس سنتی گرجستان محسوب می شد. در دهه های اخیر این لباس دیگر کاربرد سابق را ندارد و مثل تمام کشورها، لباس های مدرن جایگزین لباس سنتی گرجستان شده است. با این حال، هنوز هم چوخا به عنوان میراث فرهنگی گرجی و غرور ملی گرجی به شمار میرود و گرجی ها آن را نماد و سمبل فرهنگ خود می دانند. اگرچه چوخا دیگر در زندگی روزمره استفاده نمی گردد اما هنوز هم در فستیوال ها، جشن ها و مناسبت های فرهنگی از چوخا به عنوان لباس سنتی گرجستان استفاده می گردد.

انواع چوخا تالاواری | Chokha Talavari

لباس سنتی گرجستان در اصل و در زبان گرجی تالاواری نامیده می شد و همان طور که گفتیم، واژه چوخا (به معنای بالاپوش پارچه ای) بعدها و از زبان فارسی وارد فرهنگ گرجستان شد. لباس چوخا از پارچه ای ضخیم و کلفت تشکیل می گردد که در پایین کمی گشاد می گردد. چوخا عمدتا لباس و پوشش سنتی مردان است، اما در بعضی منطقه ها قفقاز لباس چوخای زنانه هم وجود دارد و استفاده می گردد. چوخا به طور کلی به سه نوع تقسیم می گردد: کارتل-کاختی (Kartl-Kakheti)، خوسور (Khevsu) و چوخای قفقازی معمولی (Caucasian chokha).

• خوسورلی چوخا | Khevsuruli chokha

منطقه خوسورتی یکی از منطقه ها تاریخی و باستانی گرجستان است و گفته می گردد لباس چوخایی که در این منطقه استفاده می گردد بیشترین شباهت را با چوخای تارخی و قرون وسطایی دارد. این لباس کوتاه است و الگویی ذوزنقه ای شکل دارد. جلوی این لباس تزیینات بسیار زیبا و چشم نوازی دارد و چاک هایی هم در دو طرف لباس وجود دارد که تا کمر ادامه پیدا می نماید.

• کارتل-کاختی | Kartl-Kakheti

یکی دیگر از انواع لباس چوخا، کارتل کاختی نام دارد که برخلاف خوسورلی، بلندتر است و روی قسمت سینه و یقه به شکل مثلث و هفت در می آید. به این ترتیب، لباس زیرین که آرخالوخی نامیده می گردد معین می گردد و می توان آن را دید. در دو طرف این لباس حمایل هایی برای قرار دادن قطار فشنگ وجود دارد که در طریقه سنتی همراه با لباس پوشیده می گردد. آستین های بلند لباس چوخا کارتل-کاختی به رنگ های مشکی، قرمز تیره و آبی وجود دارد.

• لباس چوخا قفقازی معمولی | General Caucasian chokha

این لباس متداول ترین شکل چوخاست و تقریبا مشابه کارتل-کاختی است، اما در تزیینات و ظاهر لباس تفاوت هایی با آن دارد. این لباس کمربند چرمی مشکی دارد که با قطعات نقره ای تزیین شده و معمولا از لباس کارتل-کاختی بلندتر است. رنگ این لباس هم می تواند بسیار متنوع باشد: انواع لباس های چوخا به رنگ های مشکی، سفید، آبی، خاکستری، سبز، قرمز و حتی قهوه ای وجود دارد. جالب است بدانید که آذری ها برای اجرای سنتی موسیقی مقامی از این لباس استفاده می نمایند. در فرهنگ سنتی، رنگ لباس چوخا معمولا نشان دهنده سن و سال کسی است که آن را پوشیده است.

لباس سنتی گرجستان در صنعت مد و فشن

چوخا هم مثل لباس سنتی کشورهای دیگر در زمان های گذشته بسیار رایج و متداول بوده و مردم کوچه و بازار به عنوان لباس اصلی از آن استفاده می نموده اند. با این حال، امروزه دیگر این لباس ها مثل سابق رایج نیستند و بیشتر در موزه های مردم شناسی و در کتاب ها و جشن های سنتی می توان اثری از آن ها پیدا کرد. اما خوشبختانه گرجستان کوشش های زیادی در مسیر احیا و زنده کردن لباس سنتی اش انجام داده و سعی نموده با وارد کردن آن به صنعت فشن و مد از فراموشی این لباس زیبا پیشگیری کند. چندی پیش در هفته مد تفلیس که در مرکز گرجستان برگزار گردید، طراحان مشهور و معتبر از طرح های جدیدشان رونمایی کردند که برگرفته از لباس سنتی گرجستان یعنی چوخا است. در حقیقت، مطرح شدن دوباره نام و رسم چوخا مدیون طراح گرجی الاصل به نام دیوید کوما است که با الهام از لباس سنتی گرجستان لباس هایی مدرن و زیبا برای مردان و زنان طراحی نموده است. کوما در مجموعه پاییز 2017 که در لندن از آن رونمایی کرد با بازگشت به ریشه ها و سنت های گرجی، لباس هایی نفیس و قابل توجه ارائه نموده است که در عین حال که مدرن هستند یادآور لباس سنتی گرجستان هستند.

پیش از آن نیز، طراحان داخلی مثل نیکولاس گریگوریان، داتونا سولیکاشویلی و سیمون ماچابلی هم از لباس سنتی گرجستان در طرح هایشان استفاده نموده بودند. اما شاید هیچ کدام به مقدار مجموعه طرح های دیوید کوما توجه همه را به خود جلب ننموده است.

منبع: theculturetrip.com