چطور از آسیب دیدگی مچ پا پیشگیری کنیم؟ - ارانیوز

آسیب هایی که به پا وارد می شوند، انواع و اقسام مختلفی دارند و این آسیب ها می توانند از یک پیچ خوردگی به ظاهر ساده تا شکستگی بسیار گسترده باشند. همه افراد در طول زندگی خود بارها و بارها پیچ خوردگی مچ پا را تجربه نموده اند. پیچ خوردگی مچ پا شاید در ظاهر مشکل کوچکی به نظر برسد، ولی همین مشکل به ظاهر کوچک، می تواند در بعضی موارد برای فرد حسابی دردسرساز گردد.

دکتر علی ترکمان متخصص ارتوپدی و آسیب های ورزشی، فلوشیپ زانو و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، نکته هایی را که باید در رابطه با پیچ خوردگی مچ پا بدانید، به شما می گوید.

وقتی پا پیچ می خورد

مچ پا، ساختار نسبتاً پیچیده ای دارد. مچ پا دارای یک قوزک خارجی و داخلی است که این قوزک ها از طریق لیگامان ها (Ligament ) یا رباط ها به استخوان تالوس (Talus) و پاشنه متصل می شوند. این لیگامان ها باعث پایداری و حفظ مچ پاها می شوند. زمانی که مچ پا، بنا بر دلایل مختلف و به صورت اتفاقی، در حالت غیرعادی روی زمین قرار می گیرد، پیچ خوردگی مچ پا را به وجود می آورد. ورزش، به ویژه ورزش هایی که با دویدن و پریدن همراه است، می تواند باعث پیچ خوردگی در ناحیه مچ پا گردد. حدود 30 تا 50 درصد از پیچ خوردگی های ناحیه مچ پا، در ورزشکاران دومیدانی کار به وجود می آید.

بعلاوه پیچ خوردگی مچ پا، در فوتبالیست ها و بسکتبالیست ها نیز شایع است. علاوه بر افراد ورزشکار، احتمال پیچ خوردگی مچ پا در افراد غیر ورزشکار نیز وجود دارد. اگر افراد عادی کفش نامناسب بپوشند یا روی زمینی که دارای ناهمواری است راه بروند، احتمال چرخش و پیچ خوردگی در ناحیه مچ پا برای فرد وجود دارد. یکی دیگر از دلایل این مسئله، می تواند ضربات ناشی از تصادفات باشد.

آشنایی با انواع و اقسام پیچ خوردگی

وقتی مفصل مچ پا دچار پیچ خوردگی می گردد، این مسئله می تواند با درجات مختلفِ کشیدگی در رباط ها همراه باشد. گاهی کشیدگی خفیف است و باعث تورم و درد مختصر می گردد. معمولاً مسائل ناشی از این نوع پیچ خوردگی، بین یک هفته تا 10 روز از بین می رود. بعلاوه شدت پیچ خوردگی می تواند شدید باشد، طوری که باعث پارگی کامل رباط یا لیگامان گردد. در چنین شرایطی، مچ پا حالتِ لق و ناپایدار خواهد داشت.

افرادی که دچار این نوع پیچ خوردگی در ناحیه پا می شوند، درد شدیدی را تحمل می نمایند که این درد ممکن است تا چندین ماه نیز ادامه داشته باشد.

پیچ خوردگی، یک نوع دیگر هم دارد که به آن پیچ خوردگی با درجه میانه گفته می گردد. این نوع پیچ خوردگی از نظر علائم و شدت در بین دو پیچ خوردگی با درجه خفیف و شدید قرار می گیرد. در این نوع پیچ خوردگی، پارگی به وجود آمده در مچ پا، کامل نیست، ضمن اینکه حالتِ ناپایداری و لق شدن وجود ندارد. در چنین شرایطی درد، التهاب و ناراحتی وجود دارد و معمولاً درد بعد از گذشت یک و نیم تا دو ماه از بین می رود.

اقدامات ضروری هنگام پیچ خوردگی

اولین اقدامی که باید در زمان پیچ خوردگی مچ پا انجام داد، گذاشتن یخ روی محل آسیب دیده است. این کار باید در 24 تا 48 ساعت اولیه بعد از پیچ خوردگی انجام گردد. انجام چنین کاری به کاهش درد، التهاب و تورم یاری می نماید. برای این منظور باید یک کیسه حاوی یخ را که دور آن حوله پیچیده شده است، روی محل آسیب دیده قرار داد. افراد باید توجه داشته باشند که نباید یخ را به صورت مستقیم روی پوست گذاشت.

یخ باید 10 تا 15 دقیقه روی محل آسیب دیده به صورت غیرمستقیم، گذاشته گردد و سپس هر دو ساعت یک بار این کار را ادامه داد. اگر شرایطِ حاد مطرح باشد باید محل آسیب دیده را بی حرکت نگه داشت، برای این منظور باید مچ آسیب دیده را بانداژ یا آتل بندی کرد.

بالاتر نگه داشتن محل آسیب دیده نسبت به سایر قسمت های بدن، نیز لازم است و برای این منظور باید یک بالش زیرِ ناحیه آسیب دیده قرار داد تا بالاتر از بدن قرار بگیرد. انجام چنین کاری به کاهش تورم و درد یاری می نماید.

وای به روزی که بشکند استخوان!

همواره باید بعد از پیچ خوردگی، احتمال شکستگی را نیز مدنظر داشت، به همین علت مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی لازم است. پزشک متخصص ارتوپدی علاوه بر معاینه پا، عکس برداری از ناحیه آسیب دیده را توصیه می نماید تا احتمال شکستگی و آسیب های جدی از نظر دور نماند. ممکن است در بعضی موارد خاص که آسیبِ ناشی از پیچ خوردگی مچ پا، خفیف باشد، رادیوگرافی انجام نگردد که تشخیص این مسئله تنها بر عهده پزشک متخصص ارتوپدی است.

مشکل از جای دیگر است

بعضی از افراد به علت ساختار کف پای خود، بیش از سایرین مستعد ابتلا به پیچ خوردگی مچ پا هستند. برای مثال، آن دسته از افرادی که کف پای صاف دارند یا کف پای آن ها، دارای قوس بیش ازاندازه است، بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به پیچ خوردگی مچ پا هستند.

پیچ خوردگی همان دررفتگی است؟

بعضی از افراد که دانش پزشکی کافی نسبت به آناتومی بدن ندارند، هر نوع آسیب به ناحیه مچ پا را به اشتباه دررفتگی تلقی می نمایند که پیچ خوردگی مچ پا نیز از این امر مستثنا نیست. این دسته از افراد به علت تشخیص نادرست پیچ خوردگی، اقدام به جا انداختن مچ پا می نمایند، درحالی که در مشکلِ پیچ خوردگی، کشیده شدن و آسیب به رباط مطرح است و ارتباطی بین پیچ خوردگی و این نوع درمان غیراصولی وجود ندارد. در چنین شرایطی کشیدن مچ پا، آسیب بیشتری را برای افراد به همراه دارد.

حتماً باید گچ گرفت؟

شاید خیلی از افراد تصور نمایند که در زمانِ پیچ خوردگی تحت هر شرایطی باید مچ پا را گچ گرفت، درحالی که این باور نادرست است و احتمال اینکه پزشک متخصص ارتوپدی، به بیمار استفاده از مچ بند یا آتل را توصیه کند، وجود دارد. اگر برای بیمار گچ گرفتنِ محل آسیب دیده در نظر گرفته گردد، مدتی که مچ پا در گچ می ماند، معمولاً کوتاه است. برای مثال، مدت زمان این کار 10 روز و حداکثر 2 هفته خواهد بود.

کاهش حرکت پای آسیب دیده و ثابت نگه داشتن آن، به کم شدن درد و تورم یاری می نماید. احتمال اینکه برای کاهش درد بیمار، دارو تجویز گردد زیاد است و برای کنترلِ درد، داروهای مسکن ضدالتهاب تجویز می گردد. انجام این کار به ویژه در چند روز اول آسیب دیدگی، می تواند بسیار مفید باشد.

وقتی جراحی مطرح می گردد

درمان هایی که برای پیچ خوردگی مچ پا در نظر گرفته می گردد از بیماری به بیمار دیگر می تواند متفاوت باشد. به عبارت روشن تر، برای آن دسته از افرادی که دچار آسیب خفیف تا میانه شده اند، استفاده از آتل توصیه می گردد و گاهی بنا بر تشخیص پزشک متخصص ارتوپدی ممکن است تنها باندپیچی مطرح باشد. به طورکلی حدود دو هفته تا یک ماه پا باید بی حرکت بماند. در شرایطی که آسیبِ شدید مطرح است فرد باید حتماً از عصا استفاده کند.

گاهی بیمار برای درمان باید اقدام به گچ گرفتن مچ پای خود کند. اگر آسیب ناشی از پیچ خوردگی مچ پا شدید باشد و باعث لق شدن و ناپایداری مچ پا گردد، ممکن است متخصص ارتوپدی، جراحی را مناسب فرد تشخیص بدهد. معمولاً حدود 20 درصد از پیچ خوردگی های شدید بهبودی کامل ندارند و درد مداوم و لقی پا منجر به جراحی می شوند.

پا عادت به پیچ خوردن دارد؟

گاهی بعد از گذشت سه ماه و با وجود پیگیری مراحل مختلف درمان، درد و ناراحتی در ناحیه مچ پا باقی می ماند و درد مداوم برای فرد ایجاد می گردد. علاوه بر این مسئله، مشکل دیگری هم ممکن است بعد از طی کردن دوره درمان برای فرد پیش بیاید که این مشکل عادت به پیچ خوردگی مچ پا محسوب می گردد. یعنی بعد از گذشت شش ماه یا یک سال بعد از درمان، این مشکل به وجود می آید.

دلایل زیادی برای به وجود آمدن این مشکل پس از درمان می تواند وجود داشته باشد. برای مثال، ممکن است آسیب غضروفی یا التهابِ تاندون ها وجود داشته باشد. این عوامل باعث باقی ماندن درد بعد از درمان می شوند و باید به دقت موردآنالیز قرار بگیرند.

لطفاً پاشنه دار نپوشید

افرادی که دچار پیچ خوردگی مچ پا می شوند باید بعد از درمان حتماً یکسری نکات را مدنظر داشته باشند. برای مثال، این دسته از افراد باید برای کاهش درد و ناراحتی های ناشی از پیچ خوردگی، از فیزیوتراپیست یاری بگیرند.

تقویت عضلات مچ پا یکی دیگر از نکاتی است که باید به آن توجه کافی داشت. این دسته از افراد باید از تمریناتی که به حفظ تعادل بدن آن ها یاری می نماید، بهره ببرند. استفاده از کفی با ضخامت زیاد، برای کفش و عدم استفاده از کفش های پاشنه بلند (در خصوص خانم ها) به پیشگیری از پیچ خوردگی مجدد یاری می نماید. انجام بعضی از ورزش ها نیز برای این دسته از افراد در نظر گرفته می گردد.

درمان را جدی نگرفتم

خیلی از افراد تا وقتی که برایشان مسئله ای جدی ایجاد نگردد، برای درمان به پزشک مراجعه نمی نمایند. در کنار این افراد، عده ای دیگر وجود دارند که با وجود مراجعه به پزشک، درمان را به خوبی دنبال نمی نمایند. آزاده، 31 ساله یکی از همین افراد است:

حدود یک سال پیش با عجله راه می رفتم که یک مرتبه پایم روی سطحی ناهموار نهاده شد و به شدت کج شد و پیچ خورد. درد ناشی از این حالت به قدری شدید بود که نمی توانستم مجدداً راه بروم و مجبور شدم کمی بنشینم تا درد کمتر گردد. با توجه به اینکه رشته تحصیلی ام تربیت بدنی است می دانستم باید روی محل آسیب دیده را سرد کنم ولی متأسفانه یخ در دسترس نداشتم و به سختی به صورت لنگان لنگان کمی راه رفتم و یک بطری آب معدنی که نسبتاً سرد بود، از مغازه تهیه کردم. سپس پای خود را با این آب سرد شستم ولی همچنان درد ادامه داشت.

به همین علت مجبور شدم برای آنالیز شرایط پای خود به یک مرکز درمانی بروم و در آنجا عکس برداری از مچ پایم انجام شد و پیچ خوردگی مچ پا را تشخیص دادند. پزشک با آنالیز شرایط پایم، گچ گرفتن مچ پا را توصیه کرد ولی از آنجایی که گچ گرفتن مچ پا، فعالیت های روزانه و کارم را با مشکل روبرو می کرد، تصمیم گرفتم از مچ بند استفاده کنم. با وجود گذشت چندین ماه، درد همچنان ادامه داشت و پایم هنوز هم مسائلی دارد که علت آن گچ نگرفتن مچ پایم است.

این مسئله همچنان تا حدودی مرا اذیت می نماید و پایم به پیچ خوردن عادت نموده و همه این ها هم به علت کامل نکردن دوره درمان است.