درباره درویش عبدالمجید طالقانی ؛ عظیم ترین خوشنویس خط شکسته نستعلیق - ارانیوز

به گزارش خبرنگاران به نقل از هنرآنلاین، درویش عبدالمجید طالقانی به عنوان عظیم ترین خوشنویس خط شکسته نستعلیق در تاریخ خوشنویسی ایران شناخته می گردد. او به سال 1150 هجری قمری در روستای مهران طالقان به دنیا آمد و در جوانی به قزوین رفت تا اصول اولیه خوشنویسی را آموزش ببیند و پس از آن به اصفهان، پایتخت آن موقع ایران مهاجرت نموده و به کسوت فقر و درویشی درآمد. عبدالمجید خوشنویسی را با خط نستعلیق آغاز کرد و از روی خط میرعماد به تمرین و تعلم پرداخت و به زودی در این تجربه به کمال رسید.

• مجله زندگینامه هنرمندان خوشنویسی و نقاشیخط

با این حال شهرت و عظیمی میرعماد در خط نستعلیق به حدی بود که درویش دریافت همواره در سایه او خواهد ماند و به همین دلیل به خط شکسته نستعلیق روی آورد تا استعداد شگرف خود را در این راه بیازماید و نامی جاودان از خود باقی گذارد. عبدالمجید میراث استادان گذشته شکسته نستعلیق را چنان به کمال رساند که خط شکسته او در زیبایی و راسخی به اوج رسید و هیچ رقیبی نداشت. او به حدی در این خط به مهارت رسید که رونق بازار شکسته نویسان قبل از خود را شکست و استادان بعدی هم هیچ کدام به پای او نرسیدند. همان طور که کمال خط نستعلیق به دست میرعماد صورت گرفت، خط شکسته را درویش عبدالمجید به حد کمال رساند.

درویش در اوایل شکسته نویسی از روی خط میرزا حسن کرمانی و شفیعا مشق می کرد. او تا سال 1179 متأثر از سبک شفیعا بود ولی پس از آن به سبک مستقلی رسید که به نام خود او شهرت یافت. عبدالمجید نه تنها قواعد خط شکسته نستعلیق را راسخ کرد بلکه زیبایی و شیوایی آن را به حد اعلی رساند. چنانکه شش دانگ جلی را چون کتاب خفی و غبار، راسخ و شیرین می نوشت.

درویش عبدالمجید طالقانی عمر کوتاهی داشت و در 35 سالگی به دلیل ابتلا به مالاریا درگذشت. با این حال در فرصت اندک زندگی خود آثار درخشانی خلق کرد که حیرت هنرشناسان را به همراه داشته است. تعدد آثار این هنرمند خلاق و پرتلاش با توجه به زندگی مشقت بار و دوره کوتاه فعالیت هنری او اعجاب انگیز است. همه خطوط باقی مانده از درویش مربوط به 15 سال آخر عمر اوست. از او آثار فراوانی شامل کتاب، قطعه و مرقع به جای مانده است. از گران بهاترین آثارش نسخه کلیات سعدی است که در موزه کاخ گلستان تهران نگهداری می گردد. آثار دیگری شامل دیوان حافظ، بوستان سعدی، ترجیع بند هاتف و... از درویش عبدالمجید در مجموعه های عمومی یا شخصی موجود است و در کشورهای انگلستان، فرانسه، مصر، ایرلند و ترکیه نمونه هایی منسوب به درویش عبدالمجید، وجود دارد.

درویش عبدالمجید در شعر هم تبحر داشت و از سبک بازگشت پیروی می کرد. تخلص او در شعرهایش خموش، درویش و مجید بود و دیوان غزلیاتش موجود است که نسخه ای خطی از دیوان او در کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار نگهداری می گردد.

با وجود کمال هنری درویش، شرایط معیشت او با سختی زیاد ناشی از کسالت جسمی و فقر و تنگدستی همراه بود. این مسائل چنان در جان و روح این هنرمند رخنه نموده بود که در امضای قطعات او چنین جملاتی به چشم می آید: به تاریخ اوائل شهر رمضان، یک طرف کسالت روزه، یک طرف پریشانی حواس. زیاده از حد قیاس، به صد هزار فلاکت و یا روز سه شنبه سلخ جمادی الاول، در کمال سرعت به افسردگی قلمی شد.

علاوه بر اینها درویش از بی انصافی و جهالت بعضی مدعیان خط شناسی نیز گلایه داشت و در مرقومه های او چنین جملاتی دیده می گردد: خدایگانا! امروز در تمامی جهان احدی انصاف انسان نمی شناسد، خصوص در مراتب شناختن خط که بیشتر اشخاص که لاف فهم می زنند، همین که فهمیدند که این کاغذ را، کمترین، تحریر نموده، جرح می کنند. گاه اتفاق می افتد که آن کاغذ مجروح، خط میرزا حسن است، شفیعا بمظنه، همین که خط بنده است، جرح می نماید. خدا ایشان را انصاف کرامت کند. و در جایی دیگر: به جهت بی قدری این فن، مشق را ترک نموده بودم، باز خیال کردم چند سال تصدیق و ریاضت کشیده، خوش نیست ترک همره، دیگر بار آغاز به مشق شد. امید که بعد از این چون بیش از این موجب پشیمانی و حرمان نگردد. حسب الاشاره عزیزی تحریر این دو کلمه شد.

در کتاب احوال و آثار درویش عبدالمجید طالقانی نگارش غلامرضا مشعشعی درباره آثار درویش عبدالمجید آمده است: این آثار شامل تعدادی از قطعات، مرقعات و کتاب ها در نزد کتابخانه ها و نیز مجموعه داران خصوصی است. بعضی از قطعات ایشان بعدها با تزئین کامل، یعنی تذهیب، تشعیر، قطعه بندی و مرقع، همراه شده است. بیشتر قطعات ممتاز، در سال های پایانی عمر درویش، یعنی بین سال های 1179 تا 1185، تحریر شده اند. این قطعات اغلب شامل سه یا چهار یا چندین امضاء از استاد عبدالمجید هست. چندین قطعه استثنائی از درویش وجود دارد که در سال های 1182 تا 1184 هجری قمری آنها را تحریر نموده است.

مرقع کتابخانه مجلس، قطع 5/20 در 12 و شامل 34 قطعه ممتاز است. این مرقع از نفایس عالم خوشنویسی است که در سال 1181 تحریر شده است. تمامی قطعات مجدول، زرین بند مشکی، طلااندازی بین سطور و دندان موشی و تحریر است با حواشی مذهب به دو ردیف ریسه گل و برگ های الوان و زرین و دارای تشعیرهای مزین به گل و بوته های الوان یا منقش و مرصع هم زمان است.

مرقع رضا عباسی به قطع رحلی و شامل 52 دو قطعه از خطوط درویش در سال های مختلف است و کاتبی در ابتدای آن به خط رقاع، مرقع را چنین تعریف نموده است: جمیعا از خطوط خوب و ممتاز استاد الاساتید قبلة الکتاب عبدالمجید درویش خموش تخلص است که در خزانه هیچ سلطانی یافت نمی گردد. به نظر می رسد که قطعات این مرقع بعد از فوت استاد، جمع آوری و به دست مذهبان، تذهیب و تشعیر شده و به صورت فاخر و نفیس درآمده است. درویش بین سال های 1170 تا 1185 قمری، کتاب ها و بیاض ها و جزواتی تحریر نموده است که در میان آن ها بعضی در شمار شاهکارهای بی نظیر است که چون خورشید بر تارک تاریخ خوشنویسی ایران می درخشد.

دوران زندگی او مصادف با افول ام پراتوری صفوی و هرج ومرج های سیاسی و اجتماعی آن دوران بود. درویش در سال 1185 هجری قمری چشم از جهان فروبست و پیکرش در فضای جلوخان تکیه میر در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. این مکان بعدها به تکیه درویش عبدالمجید نیز شهرت یافت. همچنین در نزدیکی روستای مهران طالقان، زادگاه درویش عبدالمجید طالقانی، بنای یادبودی برای او در بالای تپه مشرف به روستا احداث شده است. از دیگر اقداماتی که در گرامیداشت این استاد گران قدر صورت می گیرد، جشنواره بین المللی خوشنویسی ایران است که هر دو سال یک بار در شهر قزوین، پایتخت خوشنویسی ایران، برگزار می گردد.

اگرچه درویش عبدالمجید در زمان حیات خود قدر ندید و زندگی را با سختی و فقر گذراند، اما ارزش آثار گران بهای او از چشم مردم زمانه ما دور نمانده است و صندلی رفیع او کاملا شناخته شده است. حراج باران به عنوان یک رویداد تخصصی در حیطه خوشنویسی، در همه دوره ها توجهی ویژه به این استاد گران قدر داشته است، تا جایی که دومین حراج باران در سال 96 به درویش عبدالمجید طالقانی، سر سلسله خط شکسته نستعلیق تقدیم شد. آثار ارائه شده از درویش عبدالمجید نیز با استقبال مخاطبان هنردوست روبرو شده است. در اولین دوره حراج باران اثری از درویش با قیمت 15 میلیون تومان چکش خورد. در دومین حراج تخصصی خوشنویسی، اثر درویش عبدالمجید طالقانی متعلق به 1150 ه. ق به مبلغ 100 میلیون تومان فروخته شد و در چهارمین حراج هنرهای ایرانی-اسلامی باران، قطعه خط درویش عبدالمجید طالقانی 32 میلیون تومان چکش خورد.